Hostname: page-component-8448b6f56d-gtxcr Total loading time: 0 Render date: 2024-04-23T09:17:45.935Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

Interpreting the Dutch Great Awakening (1749–1755)

Published online by Cambridge University Press:  12 May 2008

Fred van Lieburg
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Extract

In 1754, the Scottish minister John Gillies (1712–1796) published a collection of historical accounts concerning “remarkable periods of the success of the Gospel.” Its composer was a spider in a web of correspondents in Europe and North America who believed they were living in an extraordinary time of revival in Christianity. Collective conversions and signs of repentance and faith were reported from all parts of the world and placed in a large eschatological perspective. After the Protestant Reformation—the climax of church history since the New Testament—a great decline had set in comparable to the Middle Ages. The “Great Awakening” seemed to recapture the spirit of the first Pentecost and offered prospects for a further extension of God's Kingdom. By means of missionary work among the heathen peoples, the Gospel would reach the ends of earth. Finally, after the collective conversion of the Jews and a millennium of peace, the time would come for the Lord of the Church to appear on the clouds of heaven to gather the harvest of all times.

Type
Research Article
Information
Church History , Volume 77 , Issue 2 , June 2008 , pp. 318 - 336
Copyright
Copyright © American Society of Church History 2008

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

1 Historical collections relating to remarkable periods of the success of the Gospel, and eminent instruments employed in promoting it, ed. John Gillies, 2 vols. (Glasgow: Robert and Andrew Foulis, 1754).

2 Gillies, Historical collections, vol. 2, chapter IX, 455–461. The letters are dated 2 October 1750 and 15 January 1751, respectively.

3 Heinrich Heppe, Geschichte des Pietismus und der Mystik in der reformirten Kirche, namentlich der Niederlande (Leiden: Brill, 1879), 459–464; Johannes van den Berg, “Die Frömmigkeitsbestrebungen in den Niederlanden” in Der Pietismus im achtzehnten Jahrhundert, ed. Martin Brecht and Klaus Deppermann, 542–587, esp. 565–568 (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1995).

4 Wilhelm G. Goeters, “Züge aus der groβen Erweckungsbewegung zu Nijkerk 1750,” in Reformierte Kirchenzeitung 29 (1906): 361–365 and 370–373.

5 W. Reginald Ward, The Protestant Evangelical Awakening (Cambridge: Cambridge University Press, 1992).

6 For more on Johan van den Honert, see Joris van Eijnatten, Mutua Christianorum Tolerantia: Irenicism and Toleration in the Netherlands; The Stinstra Affair, 1740–1745 (Firenze: Olschki, 1998).

7 Gerardus Kuypers, Getrouw verhaal, en apologie of verdeediging der zaken voorgevallen in de gemeente te Nieuwkerk op de Veluwe (Amsterdam: Gerardus Borstius, 1750).

8 A. M. Roest, “Chronologische catalogus van de polemische geschriften rond de Nijkerkse beweging,” in Documentatieblad werkgroep achttiende eeuw 17 (1985): 211–245.

9 See Walter Hollweg, Die Geschichte des älteren Pietismus in den reformierten Gemeinden Ostfrieslands von ihren Anfängen bis zur grossen Erweckungsbewegung (um 1650–1750) (Aurich: Verlag Ostfriesische Landschaft, 1978), 81–112; Peter Veddeler, et al., Reformiertes Bekenntnis in der Grafschaft Bentheim, 1588–1988 (Bad Bentheim: Heimatverein, 1988), 135–137; Johann Friedrich Gerhard Goeters, “Der reformierte Pietismus in Bremen und am Niederrhein im 18. Jahrhundert” in Der Pietismus im achtzehnten Jahrhundert, 372–427.

10 Johan van den Honert, Aenmerkingen op het werkjen, door Do. Gerardus Kuipers uitgegeeven (…) (Amsterdam: Adriaan Wor, 1750).

11 Hugh Kennedy, Nederige verdediging van het werk des Heiligen Geestes, in de overtuiging en bekeering van vele zielen, eenige jaren geleden in Schotland, en nu onlangs te Nieuwkerk, en op andere plaetsen in Gelderland (…) (Rotterdam: Hendrik van Pelt and Adrianus Douci, 1751).

12 Nederlandsche Jaerboeken 6 (1752): 437–441 and 621–905.

13 Gerardus Kuypers, Oratio inauguralis de impedimentis certum in theologicis constituendi, optimaque … ratione (Groningen: Hajo Spandaw, 1765).

14 Annaeus Ypeij, Geschiedenis van de kristlijke kerk in de achttiende eeuw, 12 vols. (Utrecht: W. van IJzerworst, 1797–1815); A. Ypeij and I. J. Dermout, Geschiedenis der Nederlandsche Hervormde Kerk, 4 vols. (Breda: Van Bergen, 1819–1827).

15 S. D. van Veen, Uit de vorige eeuw: vier voorlezingen ter kenschetsing van het kerkelijk en godsdienstig leven in de 18de eeuw (Utrecht: Breijer, 1887).

16 Peter van Rooden, “History, the Nation and Religion: The Transformations of the Dutch Religious Past,” in Nation and Religion: Perspectives on Europe and Asia, ed. Hartmut Lehmann and Peter van der Veer (Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1999): 96–111.

17 A. Eekhof, “Waar liggen de oorsprongen van de Nijkerksche beroeringen?” Nederlandsch archief voor kerkgeschiedenis 20 (1927): 296–299.

18 Doede Nauta, “Gerardus Kuypers,” in Opera minora: kerkhistorische verhandelingen over Calvijn en de geschiedenis van de kerk in Nederland (Kampen: Kok, 1961), 86–119; Doede Nauta, “Een uitloper van de methodistische opwekkingsbeweging in Nederland omstreeks het midden der achttiende eeuw” in Opera minora, 120–138.

19 Jojada Verrips, “De genese van een godsdienstige beweging. Het Nieuwkerkse werk,” Tijdschrift voor sociale geschiedenis 6 (1980): 113–138. For a reaction on interdisciplinarity, see E. J. Fischer, D. J. van der Veen and G. M. T. Trienekens, “Historiserende antropologie in discussie,” Tijdschrift voor sociale geschiedenis 7 (1981): 265–280.

20 Mel van Elteren, “Nogmaals het Nieuwkerkse werk. Een sociaal-psychologische aanvulling op de benadering van Jojada Verrips,” Tijdschrift voor sociale geschiedenis 7 (1981): 281–285.

21 Aries P. B. van Meeteren, “Het ruysschen als de Libanon. De geestelijke beroeringen in 1752 in Bleskensgraaf. Een lokale benadering,” Tijdschrift voor sociale geschiedenis 23 (1997): 257–277.

22 C. Huisman, Geloof in beweging. Gerardus Kuypers: pastor en patriot tussen voormheid en verlichting (Zoetermeer: Boekencentrum, 1996); J. Fekkes, Nieuwkerk, een lichtbaken op de Veluwe. Een historische beschrijving van de Nijkerkse opwekking in 1749 (Heerenveen: Groen, 1999).

23 Een golf van beroering. De omstreden religieuze opwekking in Nederland in het midden van de achttiende eeuw, ed. Joke Spaans (Hilversum: Verloren 2001).

24 Fred van Lieburg, “De Libanon blijft ruisen. Opwekkingen in Nederland in de gereformeerde traditie,” in Een golf van beroering, 15–38.

25 A general overview of seventeenth-century Dutch religious policies is offered in Calvinism and Religious Toleration in the Dutch Golden Age, ed. R. Po-Chia Hsia and H. F. K. van Nierop (Cambridge: Cambridge University Press, 2001).

26 See Fred van Lieburg, “From Pure Church to Pious Culture: The Further Reformation in the Seventeenth-Century Dutch Republic,” in Later Calvinism: International Perspectives, ed. W. Fred Graham (Kirksville, Mo.: Sixteenth Century Journal Publishers, 1994), 409–429.

27 Geoffrey F. Nuttall, “English Dissenters in the Netherlands, 1640–1689,” Nederlandsch archief voor kerkgeschiedenis 59 (1978): 37–54, esp. 37–38.

28 A. Eekhof, “Jacobus Koelman te Sluis en de Nadere Reformatie in Zeeland,” Nederlands archief voor kerkgeschiedenis 14 (1918): 193–209.

29 See, in general, Fred van Lieburg, Living for God: Eighteenth-Century Dutch Pietist Autobiography, Pietist and Wesleyan Studies 18 (Lanham, Md.: Scarecrow, 2006), 111–115 on local revivals.

30 Balthazar van Gravenbigt, Een kristen beproevd en verzeekerd, of Nauwkeurige verhandelinge van de wedergeboorte (Amersfoort: Pieter Brakman, [ca. 1712]).

31 Johannes Hofstede, Eenige aantekeningen en alleen-spraken betreffende meest het verborgen leven voor den Heere, van Sicco Tjaden (Groningen: Jurjen Spandaw, 1727).

32 Robert Wodrow, Analecta or materials for a history of remarkable providences, mostly relating to Scotch ministers and Christians, vol. III (Edinburgh: Maitland Club, 1843), 156–157.

33 For contemporary reports, see van Lieburg, Living for God, 77–78; for a nineteenth-century English tradition, see A. G. Honig, Alexander Comrie (Leiden: Groen, 1991), 19–25.

34 Jaap Jacobs, New Netherland: A Dutch Colony in Seventeenth-Century America, The Atlantic World 3 (Leiden: Brill, 2005).

35 A. Eekhof, “Jacobus Koelman, zijn verblijf in Amsterdam en zijn beroep naar Noord-Amerika,” Nederlandsch archief voor kerkgeschiedenis 10 (1913): 289–327 and 11 (1914): 13–40.

36 Cf. Gerald F. De Jong, The Dutch Reformed Church in the American Colonies (Grand Rapids, Mich.: Eerdmans, 1978), 75–78 and 172–177.

37 James Robert Tanis, Dutch Calvinistic Pietism in the Middle Colonies: A Study in the Life and Theology of Theodorus Jacobus Frelinghuysen (Den Haag: Nijhoff, 1967); Joel R. Beeke, Forerunner of the Great Awakening: Sermons by Theodorus Jacobus Frelinghuysen (1691–1747) (Grand Rapids, Mich.: Eerdmans, 2000).

38 The Works of Jonathan Edwards, ed. Henry Hickman (Edinburgh: Banner of Truth Trust, 1974), 1:cl.

39 Jonathan Edwards, A faithful narrative of the conversion of many hundred souls in Northampton (…) (London: John Oswald, 1737).

40 Hugh Kennedy, (I) Geloofwaardig en kort verhaal van ‘t heerlyke werk Godts, geopenbaart in de overtuiginge en bekeeringe van een groot getal zielen in de gemeinte van Cambuslang, en in andere plaatsen van Schotlandt; (II) Nader en uitvoeriger verhaal (…); (III) Derde stukje of vervolg wegens het nader en uitvoeriger verhaal (…) (Rotterdam: Hendrik van Pelt and Adrianus Douci, 1743–1744).

41 Arthur Fawcett, The Cambuslang Revival: The Scottish Evangelical Revival of the Eighteenth Century (London: Banner of Truth Trust, 1971).

42 The Works of Jonathan Edwards, I:cxxx. A certain John Light, Dutch minister in New Jersey, would have been a translator of reports from Holland into the English language.

43 The report was titled “Good news from the Netherlands: extracts from letters from two ministers of Holland confirming and giving accounts of the revival of religion in Guelderland.” Cf. Michael J. Crawford, Seasons of Grace: Colonial New England's Revival Tradition in its British Context (New York: Oxford University Press, 1991), 230, mentioning the magazine “Christian History” edited by Thomas Prince in Boston.

44 The Works of Jonathan Edwards, I:cxxx.

45 Hugh Kennedy, A short account of the rise and continuing progress of a remarkable work of grace in the United Netherlands (London: J. Lewis, 1752).

46 See the 1845 revised edition of the Historical Collections of Accounts of Revival, ed. Horatius Bonar (reprint Edinburgh: Banner of Truth Trust, 1981), 499–501.

47 F. A. van Lieburg, “Gerardus van Schuylenburg (1681–1770): een piëtistisch predikantenleven,” Documentatieblad Nadere Reformatie 16 (1992): 103–126; van Lieburg, Living for God, 112.

48 J. H. van den Bank, De leiding van des Heeren liefde met Dina van den Bergh (Amsterdam 1725–New Brunswick 1807): aantekeningen, dagboek en brieven (Houten: Den Hertog, 1994).

49 Jonathan Edwards, Historiesch verhaal van het godvruchtig leven en den zaligen doodt, van den eerwaarden heer David Brainerd (…) (Utrecht: Van Poolsum and Van Paddenburg, 1756).

50 Apparently he did not know that one of Frelinghuysen's sons, John, had already died a year before he wrote these words.

51 For an introduction to Pietism research on storytelling, see Fred van Lieburg, “Internationale pietistische Erzähltraditionen vom 17. bis zum 21. Jahrhundert” in Interdisziplinäre Pietismusforschungen. Beiträge zum Ersten Internationalen Kongress für Pietismusforschung 2001, ed. Udo Sträter (Halle/Tübingen: Verlag der Franckeschen Stiftungen/Max Niemeyer Verlag, 2005; Hallesche Forschungen, 17/2), 733–743.

52 Cf. Anders Gustavsson, “New Trends in Recent Swedish Research into Revivalism,” Scandinavian Journal of History 11 (1986): 301–307; Reimund Kvideland and Karin Kvideland, “Christliches Erzählen in norwegischen Erweckungsbewegungen,” in Volksfrömmigkeit. Referate der österreichischen Volkskundetagung 1989 in Graz, ed. Helmut Eberhart (Wien: Selbstverlag des Vereins für Volkskunde, 1990), 219–231; Ethnology of Religion, ed. Gábor Barna (Budapest: Akadémiai Kiadó, 2004), 354–359; Revival and Communication. Studies in the History of Scandinavian Revivals 1700–2000, ed. Arne Bugge Amundsen (Lund: Lunds Universitet, 2007; Bibliotheca Historico-Ecclesiastica Lundensis, 49).

53 See Fred van Lieburg, “Reformed Doctrine and Pietist Conversion: The Historical Interplay of Theology, Communication and Experience,” in Paradigms, Poetics and Politics of Conversion, ed. Jan N. Bremmer, Wout J. van Bekkum, and Arie L. Molendijk, Groningen Studies in Cultural Change 19 (Leuven: Peeters, 2006), 133–148.

54 Marilyn J.Westerkamp, Triumph of the Laity: Scots-Irish Piety and the Great Awakening, 1625–1760 (New York: Oxford University Press, 1988).

55 See in particular Jürgen Beyer, Lutheran Lay Prophets, c. 1550–1700, Religious History and Culture Series 2 (Leiden: Brill, 2008); Clarke Garrett, Spirit Possession and Popular Religion: From the Camisards to the Shakers (Baltimore, Md.: Johns Hopkins University Press, 1987).

56 B. Robert Kreiser, Miracles, Convulsions, and Ecclesiastical Politics in Early Eighteenth-Century Paris (Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1978).

57 See W. R. Ward, “Power and Piety: The Origins of Religious Revival in the Early Eighteenth Century,” The Bulletin of the John Rylands University Library of Manchester 63 (1980): 231–252.

58 A lot of debates are analyzed in a broad political and cultural context by Joris van Eijnatten, Liberty and Concord in the United Provinces: Religious Toleration and the Public in the Eighteenth-Century Netherlands, Brill's Studies in Intellectual History 111 (Leiden: Brill, 2003).

59 See Peter van Rooden, “De communicatieve ruimtes van de Nijkerkse beroeringen,” in Een golf van beroering, 125–151; cf. Martin Gierl, Pietismus und Aufklärung: theologische Polemik und die Kommunikationsreform der Wissenschaft am Ende des 17. Jahrhunderts (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1997).

60 See Peter van Rooden, “Long-term Religious Developments in the Netherlands, 1750–2000” in The Decline of Christendom in Western Europe, 1750–2000, ed. Hugh McLeod and W. Ustorf (Cambridge: Cambridge University Press, 2002), 113–129.

61 See the discussion between Johannes Wallmann and Hartmut Lehmann in a series of articles in Pietismus und Neuzeit. Ein Jahrbuch zur Geschichte des neueren Protestantismus since 2002.

62 Hartmut Lehmann, “Competing Concepts for the Study of Religious Reform Movements, Including Pietism, in Early Modern Europe and in North America,” in Confessionalism and Pietism: Religious Reform in Early Modern Europe, ed. Fred van Lieburg, Veröffentlichungen des Instituts für Europäische Geschichte, Beiheft 67 (Mainz: Philipp von Zabern, 2006), 313–322.